هسکَلَه: جنبش روشنگری یهود

در اواخر قرن هیجدۀ میلادی، چند دهه پس از نهضت روشنگری در مغرب زمین، در میانیهودیان اروپا نیز جنبشی شکل گرفت که محتوای آن همان روشنگری با درونمایه و صبغۀیهودی بود . این نهضت توسط موسی مندلسون، متفکر برجس تۀ یهودی عصر روشنگری ازآلمان، و به ویژه از برلین آغاز شد و به تدریج در دیگر شهرها و کشورهای اروپای مرکزیو شرقی، از جمله در فرانسه، انگلیس، اتریش، لهستان، ایتالیا و سرانجام روسیه نیز رونقگرفت و حدود یک قرن از حیات یهودیت را پوشش داد . طرفداران این نهضت مس کیل(مسکیلیم) خوانده می شدند، که به معنای روشنگر و روشنفکر است . محور اندیشۀ اینجنبش عقلانیت، و نقد اندیشه و حیات سنتی یهود بود و در عرصۀ عمل به انزوازدایی ازیهودیت و همگون شدن آنان با جوامع غیر یهودی گرایش داشت . از این رو، با آن دسته ازمظاهر حیات یهودی که باعث انزوای یهودیان می شد، در تقابل بود . عقلانیت، انتقاد وفلسفه محوری، ترویج آموزش علوم غیردینی و سکولار، کوشش برای ترویج زبان هایمحلی و زبان عبری و مبارزه با زبان ییدش در میان یهودیان، ترویج مشاغل مولد و تلاشبرای همگون سازی یهودیان با غیر یهودیان از مشخصه های هسکَلَه به شمار می رود.